De burgemeester kan op grond van artikel 13b Opiumwet, ook wel Wet Damocles genoemd, een last onder bestuursdwang inzetten en een woning voor (on)bepaalde duur sluiten. Dit kan indien in de woning een handelshoeveelheid drugs is aangetroffen of als in de woning strafbare voorbereidingshandelingen hebben plaatsgevonden. Een woningsluiting wordt noodzakelijk geacht ter bescherming van het woon- en leefklimaat rondom de woning en het herstel van de openbare orde. De last onder bestuursdwang heeft een herstellend karakter en is niet bedoeld om bewoners leed toe te voegen. Een woning sluiten is echter wel een ingrijpende gebeurtenis, waardoor de burgemeester pas mag overgaan tot de sluiting als hij aan een aantal belangrijke voorwaarden voldoet. In dit blog leest u aan welke voorwaarden de burgemeester dient te voldoen om rechtmatig van zijn bevoegdheid gebruik te kunnen maken.

1. Handelshoeveelheid drugs

Op grond van artikel 13b Opiumwet kan de burgemeester gebruik maken van zijn bevoegdheid, indien een handelshoeveelheid soft- en/of harddrugs is aangetroffen. Volgens de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (ABRvS) gaat het dan om 0,5 gram harddrugs of 5 gram softdrugs, behoudens tegenbewijs dat het bijvoorbeeld zou gaan om een hoeveelheid voor eigen gebruik.

2. Voorbereidingshandelingen

Sinds 1 januari 2019 is de sluitingsbevoegdheid op grond van artikel 13b van de Opiumwet van de burgemeester uitgebreid. Niet alleen handelshoeveelheden aangetroffen drugs kunnen zorgen voor een rechtmatige sluiting, maar ook strafbare voorbereidingshandelingen. Dat wil zeggen dat een woning ook gesloten kan worden bij het aantreffen van op zichzelf legale voorwerpen en stoffen, maar waarvan een ernstig vermoeden bestaat dat de objecten bestemd zijn voor drugsteelt.

3. Noodzakelijkheid

Als een handelshoeveelheid drugs of strafbare voorbereidingshandelingen zijn aangetroffen, dan dient de burgemeester te beoordelen of een woningsluiting noodzakelijk is ter bescherming van het woon- en leefklimaat rondom de woning en het herstel van de openbare orde. Hierbij spelen de ernst en omvang een rol, evenals welke soort drug(s) en de aangetroffen hoeveelheid. Ook kan een woningsluiting eerder noodzakelijk geacht worden als sprake is van recidive of als de woning in een voor drugscriminaliteit kwetsbare woonwijk ligt. Voorts speelt bij de noodzakelijkheid een rol of al dan niet vanuit de woning is gehandeld, dit met het oog op het herstellende karakter van de last onder bestuursdwang.

Let op: pas maanden later een woning sluiten heeft een negatief effect op de noodzakelijkheids-beoordeling, want hoe noodzakelijk is het nog als de woning al die maanden bewoond is gebleven?

4. Evenredigheid

De burgemeester dient een evenredigheidstoets te doen. Hij dient na te gaan of het belang van de woningsluiting in verhouding staat tot de gevolgen daarvan voor de bewoners. De burgemeester dient zich hierbij af te vragen of de bewoners wisten of konden weten dat de drugs in de woning aanwezig waren, en zo ja, in hoeverre hen dat verweten kan worden. Daarnaast spelen de gevolgen van de bewoners een rol evenals het belang van de eventuele verhuurder. Is er bijvoorbeeld een bijzondere binding met de woning, door medische omstandigheden, minderjarige kinderen of bijvoorbeeld de onmogelijkheid om ergens anders onderdak te krijgen? Als de burgemeester niet voldoende onderzoek doet, kan dit een evenredig besluit in de weg staan.

Belangrijk: een woning evenredig kunnen sluiten hangt altijd af van de omstandigheden van het geval!

Voor meer informatie over de evenredigheidsvoorwaarden leest u ook eens het blogartikel over een voorlopige voorzieningenzaak naar aanleiding van het toepassen van artikel 13b Opiumwet.

5. Rechtszekerheid

In veel gemeenten wordt beleid gehanteerd ten aanzien van de bevoegdheid op grond van artikel 13b Opiumwet. Vaak heet dit beleid het ‘Damoclesbeleid’. Het beleid is leidend bij de oplegging van de (eventuele) maatregel door de burgemeester. De burgemeester kan niet zomaar afwijken van het gevoerde beleid (rechtszekerheidsbeginsel). De burgemeester mag dus niet in het ene geval de woning voor 3 maanden sluiten en in een ander vergelijkbaar geval de woning voor 6 maanden sluiten. De burgemeester kan alleen in uitzonderlijke gevallen afwijken van het gevoerde beleid.

Let op: zonder beleid is handhaven mogelijk, maar wordt het motiveren van het besluit een stuk moeilijker. Aangeraden wordt derhalve om beleid te formuleren en te hanteren (als dit nog niet wordt gedaan).

6. Proportionaliteit en subsidiariteit

Bij elk besluit van de burgemeester krijgt hij te maken met de proportionaliteit- en subsidiariteiteis. Bij een woningsluiting geldt bijvoorbeeld dat de duur van de sluiting kan afhangen van de hoeveelheid drugs en de categorie drugs. Want hoe meer en hoe zwaarder de categorie drugs is, hoe langer de duur van de sluiting zal zijn (proportionaliteit). Daarbij wordt ook gekeken naar de soort maatregel die wordt toegepast: valt hetzelfde doel te behalen met een minder zware maatregel dan sluiting? Zo ja, dan dient die maatregel (eerst) toegepast te worden (subsidiariteit). Een handhavingsmatrix samen met beleid kan helpen bij de besluitvorming.

En nog meer vereisten

Naast de bovenstaande 6 belangrijke voorwaarden bij een artikel 13b-sluiting zijn nog een aantal zaken van belang. Zo dient bijvoorbeeld voor een ‘onschuldige’ bewoner passende vervangende woonruimte aangeboden te worden (op grond van artikel 8 EVRM). En dient de burgemeester belanghebbenden in staat te stellen hun zienswijze in te dienen – mits de omstandigheden dat toelaten. En geeft de sluiting de (eventuele) verhuurder extra mogelijkheid om tot beëindiging van de huurovereenkomst (buitengerechtelijke ontbinding) over te gaan. Voornoemde voorbeelden zijn slechts een korte opsomming van alle in overweging te nemen situaties die spelen of kunnen spelen bij een woningsluiting op grond van artikel 13b Opiumwet.

► Wist u dat een woningsluiting op grond van artikel 13b Opiumwet positieve gevolgen heeft in de aanpak van ondermijning?!

Bent u voornemens om een woning te sluiten middels artikel 13b Opiumwet en kunt u hierbij onafhankelijk juridisch advies gebruiken? Wij bij Ius Publicum zijn u graag van dienst!