De voorzieningenrechter van de rechtbank Den Haag heeft in de uitspraak van 5 november 2024 (ECLI:NL:RBDHA:2024:20341) een evenredigheidstoets uitgevoerd ten aanzien van een woningsluiting op grond van artikel 174a, eerste lid, aanhef en onder b, van de Gemeentewet (hierna: Gemw). Was de woningsluiting geschikt, noodzakelijk en evenwichtig?

Wat was er aan de hand?

Bij de woning van de verzoekster heeft een explosie plaatsgevonden. Wegens ernstige verstoring van de openbare orde heeft de burgemeester van de gemeente Den Haag de verzoekster mondeling medegedeeld haar woning te sluiten voor de duur van twee weken. Uit de bestuurlijke rapportage van de politie, die na de mondelinge mededeling is ontvangen, blijkt dat de explosie hoogstwaarschijnlijk verband houdt met een drugsconflict dat heeft geresulteerd in een aanzienlijk aantal gewelddadige incidenten, zoals beschietingen van woningen en explosies. Bij de woning van de verzoekster is vermoedelijk een combinatie van professioneel vuurwerk en brandstof tot ontploffing gebracht. Naar aanleiding van deze bestuurlijke rapportage heeft de burgemeester besloten de woningsluiting met twee weken te verlengen en de woning aldus te sluiten voor de duur van een maand in totaal.

Bevoegdheid tot woningsluiting

De voorzieningenrechter gaat allereerst in op de vraag of de burgemeester bevoegd was om de woning te sluiten op grond van artikel 174a, eerste lid, aanhef en onder b, van de Gemw. Deze bevoegdheid wordt geactiveerd indien wordt voldaan aan drie voorwaarden: (1) er is sprake van (ernstige vrees voor) een ernstige verstoring van de openbare orde, (2) door (bedreiging met) ernstig geweld, (3) in of in de onmiddellijke nabijheid van de woning.

Naar het oordeel van de voorzieningenrechter gaat het in dit geval om een zeer ernstige verstoring van de openbare orde. Daarbij is van belang dat artikel 174a, eerste lid, aanhef en onder b, van de Gemw specifiek is bedoeld voor gevallen waarin het gebruik van explosieven en zwaar vuurwerk aan de orde is. Voorts overweegt de voorzieningenrechter dat de explosie gericht was op de woning van de verzoekster en plaatsvond in de onmiddellijke nabijheid ervan. Daarmee is sprake van een duidelijke connectie tussen de explosie en de woning. Tevens blijkt uit informatie bij de politie dat er een gerichte dreiging is ten aanzien van het gezin van de verzoekster. Volgens de voorzieningenrechter is het dan ook aannemelijk dat de veiligheidsrisico’s voor de verzoekster, haar gezin en de omwonenden voortduren. Gelet hierop was de burgemeester bevoegd om de woning te sluiten.

Toetsing aan het evenredigheidsbeginsel

Nu de burgemeester bevoegd was om over te gaan tot woningsluiting, moet worden beoordeeld of het gebruik van deze bevoegdheid voldoet aan het evenredigheidsbeginsel uit artikel 3:4, tweede lid, van de Algemene wet bestuursrecht. Sinds 2 februari 2022 bestaat de evenredigheidstoets uit een toets op geschiktheid, noodzaak en evenwichtigheid (Harderwijk-toetsingskader, ECLI:NL:RVS:2022:285). Deze drietrapstoets hoeft niet in elk geval categorisch te worden toegepast. De voorzieningenrechter heeft in dit geval de geschiktheid en noodzaak tezamen beoordeeld en vervolgens een oordeel geveld over de evenwichtigheid van de woningsluiting.

Geschiktheid en noodzaak

De voorzieningenrechter overweegt dat aan de hand van de ernst en omvang van de verstoring van de openbare orde moet worden beoordeeld in hoeverre de woningsluiting noodzakelijk is ter bescherming van het woon- en leefklimaat bij de woning en het herstel van de openbare orde. In dit kader acht de voorzieningenrechter het aannemelijk dat minder ingrijpende middelen, zoals verscherpt toezicht door de politie en het plaatsen van camera’s in de straat, niet hetzelfde beschermingsniveau bieden als een woningsluiting. Gelet op de ernst van de openbare-ordeverstoring en de onrust in de buurt wordt geconcludeerd dat de woningsluiting geschikt en noodzakelijk is om de rust in de directe omgeving van de woning te herstellen en verdere verstoring van de openbare orde en aantasting van het woon- en leefklimaat te voorkomen.

Evenwichtigheid

Wat betreft de evenwichtigheid benadrukt de voorzieningenrechter dat een sluiting met veel nadelige gevolgen niet per definitie onevenwichtig is, alsook dat het moeten verlaten van de woning op zichzelf geen bijzondere omstandigheid oplevert aangezien dit inherent is aan de sluiting van een woning. Naar het oordeel van de voorzieningenrechter heeft de burgemeester in dit geval het belang van de handhaving van de openbare orde en veiligheid zwaarder mogen laten wegen dan het belang van de verzoekster om terug te keren naar haar woning. Daarbij wordt in aanmerking genomen dat de verzoekster en haar gezin niet dakloos zijn, aangezien zij tijdelijk verblijven op een vakantiepark en na afloop daarvan gebruik kunnen maken van een hotel. Voorts komt gewicht toe aan het gegeven dat de woningsluiting ook in het belang is van de veiligheid van de verzoekster en haar gezin, nu het waarschijnlijk om een gerichte dreiging gaat.

Conclusie

Deze uitspraak laat zien hoe de evenredigheidstoets wordt uitgevoerd bij woningsluitingen op grond van artikel 174a, eerste lid, aanhef en onder b, van de Gemw. Alvorens wordt overgegaan tot de evenredigheidstoets, gaat de rechter na of überhaupt gebruik kan worden gemaakt van de sluitingsbevoegdheid. Bij explosies die veroorzaakt zijn door zwaar vuurwerk wordt dit snel aangenomen. De geschiktheid, noodzaak en evenwichtigheid van de woningsluiting worden vervolgens beoordeeld in het licht van alle omstandigheden van het geval. Het belang van het evenredigheidsbeginsel bij woningsluitingen is groot, aangezien het een inbreuk vormt op het recht op privacy van de bewoners. Bestuursorganen dienen de evenredigheid dan ook deugdelijk te motiveren in het besluit.

Heeft u juridisch advies nodig bij het nemen van besluiten tot woningsluiting of andere handhavingsvraagstukken? Neem gerust contact met ons op en ontdek hoe wij u kunnen ondersteunen!