De burgemeester van Amsterdam was niet bevoegd om voor de duur van drie maanden een woning te sluiten waar explosieve materialen zijn gevonden in de kelderbox, aldus de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (Afdeling) in haar uitspraak van 21 juni 2023 (ECLI:NL:RVS:2023:2402). Wat was er aan de hand in deze zaak en hoe is de Afdeling tot deze conclusie gekomen?

Juridisch relevante feiten van de zaak

De burgemeester heeft rapportages ontvangen van de politie over het onderzoek dat is verricht in de woning en kelderboxen van betrokkene. In de kelderbox heeft de politie explosieve materialen gevonden die gebruikt kunnen worden bij plofkraken. Omdat de politie een aantal jaren terug dezelfde soort materialen in de kelderbox heeft gevonden, heeft de burgemeester besloten niet eerst een waarschuwing te geven, maar de woning meteen te sluiten voor de duur van drie maanden. Door de aanwezigheid van de materialen in de kelderbox is volgens de burgemeester de openbare orde en de veiligheid van de omwonenden ernstig verstoord. De burgemeester heeft haar bevoegdheid om de woning te sluiten gebaseerd op de artikelen 174a, eerste lid, en artikel 175, eerste lid, van de Gemeentewet.

Wat houden de artikelen 174a en 175 van de Gemeentewet in?

Artikel 174a van de Gemeentewet geeft de burgemeester de bevoegdheid om een woning te sluiten als zich door gedragingen in de woning ernstige overlast voordoet rond de woning waardoor de openbare orde wordt verstoord. De burgemeester kan dit artikel inroepen indien aan de hand van concrete, objectieve en verifieerbare gegevens moet worden vastgesteld dat de gedragingen zich in de woning voordoen, er langdurige overlast is die zich met grote regelmaat voordoet en die maatschappelijk onaanvaardbare vormen heeft aangenomen. Verder vergt verstoring van de openbare orde overlast waardoor de veiligheid en de gezondheid van mensen in de directe omgeving van de woning in ernstige mate worden bedreigd en ook dient de overlast risico’s te geven voor de omgeving die te vergelijken zijn met drugsoverlast.

Artikel 175 van de Gemeentewet geeft de burgemeester de bevoegdheid om in het geval van een noodsituatie die een zeer ernstige inbreuk maakt op de openbare orde en veiligheid in de gemeente, snel en adequaat te handelen door noodbevelen te geven.

Overwegingen van de Afdeling

De Afdeling heeft zich gebogen over de vraag of de burgemeester de woning mocht sluiten. Allereerst merkt de Afdeling op dat plofkraken ernstige strafbare feiten zijn die veel maatschappelijke impact hebben en dat zij daarom begrip heeft voor de behoefte van de burgemeester om het signaal af te geven dat daartegen wordt opgetreden. Daarbij is de burgemeester wel gebonden aan de bevoegdheden die de Gemeentewet haar biedt.

Ten aanzien van artikel 174a van de Gemeentewet heeft de Afdeling overwogen dat de openbare orde in de omgeving van de woning niet is verstoord. Uit de politierapportages blijkt namelijk niet dat sprake was van langdurige overlast die zich met grote regelmaat voordeed en die maatschappelijk onaanvaardbare vormen aannam, vergelijkbaar met drugsoverlast. De enkele aanwezigheid van illegale explosieve materialen, kan op zichzelf niet worden aangemerkt als langdurige overlast en daarmee ook niet als een verstoring van de openbare orde zoals bedoeld in artikel 174a van de Gemeentewet. Derhalve is niet voldaan aan de voorwaarden om dit artikel toe te kunnen passen.

Ten aanzien van artikel 175 van de Gemeentewet is de Afdeling van oordeel dat geen sprake meer was van een noodsituatie aangezien de explosieve materialen niet langer in de kelderbox aanwezig waren tijdens de sluiting van de woning. De politie had immers alle materialen weggehaald bij de ontdekking ervan tijdens het onderzoek in de kelderbox. Dit betekent dat de burgemeester geen noodbevel kon uitvaardigen op grond van artikel 175 van de Gemeentewet.

Conclusie

De conclusie is dat de burgemeester haar besluit tot sluiting van de woning niet kon baseren op de bevoegdheden als bedoeld in artikelen 174a en 175 van de Gemeentewet. De Afdeling merkt verder op dat thans bij de Eerste Kamer een wetsvoorstel in behandeling is dat een verruiming inhoudt van artikel 174a van de Gemeentewet. Indien de Eerste Kamer dat voorstel aanneemt en de Gemeentewet op dat punt wijzigt, dan zullen burgemeesters beschikken over een ruimere bevoegdheid om woningen te sluiten (zie onze eerdere blogpost over het wetsvoorstel).